Groninger Sfinxen

Soms moet iets verplaatst worden om weer op te vallen. Het beeld dat jarenlang bij de ingang stond van het gebouw waarin ik werk, de faculteit der Medische Wetenschappen, Farmacie en Tandheelkunde van de Rijksuniversiteit Groningen aan de Antonius Deusinglaan, is verplaatst. Ik had het nog niet gemist en heb geen idee hoe lang het er al niet meer stond, totdat ik het opeens ergens anders zag staan.

Ik heb het over de ‘Groninger Sfinxen’, een beeld gemaakt door Freark Dijk. Het plaatje op de sokkel vermeldt de datum 10-12-1980 en op Internet heb ik gevonden dat hij het beeld in opdracht van het Academisch Ziekenhuis Groningen heeft gemaakt.  Al googelend ontdekte ik een site waarop foto’s van alle beelden in de stad Groningen staan. Een prachtige collage, waarin Freark zijn Groninger Sfinxen te zien is samen me o.a. het Peerd van Ome Loeks en het indrukwekkende oorlogsmonument van Edu Waskowsky aan de Hereweg. Helaas staat er een fout in het onderschrift, er staat namelijk Freark van Dijk. Een mooie taak voor mij om contact te zoeken en te vragen of ze het willen corrigeren in Freark Dijk, een mooie Friese naam om trots op te zijn.

Het beeld van de Groninger Sfinxen wordt als volgt beschreven:  hun vormen zijn identiek, maar doordat ze net niet op dezelfde hoogte geplaatst zijn en iets verschoven ten opzichte van elkaar liggen, ontstaat een golvend lijnenspel dat nog eens versterkt wordt door een oplopend kleurverschil tussen de drie sfinxen. (https://www.focusgroningen.nl/groningen-oosterparkwijk-sfinxen/)
Wat er niet bij staat is dat Freark een zeer ervaren histologisch analist was bij de afdeling elektronenmicroscopie van het UMCG. Met een vlijmscherp diamantmesje in een speciale plakjessnijder sneed hij weefsel tot series van ultradunne coupes; die werden onder een elektronenmicroscoop wel een miljoen keer of meer uitvergroot, waardoor het mogelijk was om details in dat weefsel te bestuderen. De inspiratie voor zijn beeld kwam bij Freark dan ook voort uit zijn histologisch werk, waarbij hij in de vormen van drie opeenvolgende weefselcoupes parallelle sfinxen, mythische wezens met een leeuwenlijf en mensenhoofd, herkende. Iedere oppervlakkige aanschouwer ziet er hoogstwaarschijnlijk slechts 3 zonnebadende dames in, steunend op hun ellebogen, in verschillende stadia van bruining.

Freark Dijk (1948-2016) was een markante verschijning en een eigenzinnig man. Met een lengte van meer dan 2 meter bewoog hij zich met grote passen door de gangen van zijn afdeling, altijd vriendelijk groetend en belangstellend.
Ongeveer een jaar geleden luisterde ik naar de podcast ‘Duizend Dagen’ en ook daarin dook plotseling de naam van Freark Dijk op. Begin jaren negentig woonden er gedurende 1000 dagen in een kerk in Rottevalle, Freark zijn woonplaats, een Syrisch gezin. Ze hielden zich daar schuil en de inwoners van Rottevalle waakten over het gezin. Het besluit om dit gezin kerkasiel te verlenen kwam mede tot stand na Freark zijn woorden: se freegje ús, dér kinne we net foarwei!  (als ze ons hiervoor vragen, dan moeten we er voor staan).

Freark zijn sfinxen staan nu bij de ingang van de fietsenstalling van het onderwijsgebouw. Vele studenten passeren het beeld als ze s ‘ochtends met de fiets de fietsenkelder in rijden. Misschien kijken ze dan met een zekere afgunst naar de 3 zonnebadende vrouwenfiguren terwijl voor hen weer een lange zware dag in de collegebanken wacht.

Freark Dijk overleed op 11 juni 2016. Boven zijn overlijdensadvertentie stond:
De sinne gie ûnder ear’t de jûn foel –  It waard, it wie, it is dien
De zon ging onder voordat de avond viel –  Het werd, het was, het is gedaan